Zastrzeż swój PESEL i śpij spokojnie

Numer PESEL, czyli złożony z 11 cyfr symbol, który cię identyfikuje, może zostać wykorzystany przez oszustów i dzieje się tak coraz częściej. Na szczęście można temu zapobiec: wystarczy go zastrzec. Jak i gdzie to zrobić? Dowiesz się tego z kampanii Ministerstwa Cyfryzacji.
 
Zastrzeżenie numeru PESEL to usługa, z której może skorzystać każdy, kto ma PESEL i jest pełnoletni. By to zrobić, nie trzeba podawać żadnego powodu i w razie potrzeby w każdej chwili można to zastrzeżenie cofnąć.

Dlaczego chronienie numeru PESEL jest takie ważne?

Zastrzeż swój PESEL, bo dzięki temu oszuści nie wykorzystają go bez twojej wiedzy, nawet jeśli będą go znać.
 Jeśli zastrzeżesz swój PESEL, złodzieje danych nie będą mogli:
•        wziąć kredytu ani pożyczki na twoje nazwisko
•         założyć w twoim imieniu firmy,
•        ukraść twoich świadczeń,
•        wyrobić sobie duplikatu twojej karty SIM, która pozwala autoryzować transakcje bankowe za pomocą SMS-a,
•        załatwiać spraw notarialnych,
•        wykorzystać twoich danych poprzez fałszywe akcje charytatywne.
Uwaga: od 1 czerwca 2024 roku banki, SKOK-i, firmy pożyczkowe i tzw. parabanki, a także notariusze i operatorzy telekomunikacyjni mają obowiązek sprawdzania rejestru PESEL. Jeśli na przykład udzielą pożyczki na twoje nazwisko, mimo że zastrzegłeś nr PESEL, nie będą mogły domagać się np. spłaty kredytu zaciągniętego w twoim imieniu.

Co możesz nadal robić, mając zastrzeżony numer PESEL?

Zastrzeżenie numeru PESEL nie wpływa na ważność twoich dokumentów, a ty nadal możesz:
•        załatwiać wszelkie sprawy związane ze zdrowiem: zarejestrować się do lekarza, zrealizować receptę, leczyć się w szpitalu,
•        wypłacić pieniądze w bankomacie albo zlecić przelew bankowy,
•        załatwiać sprawy urzędowe, np. zameldować się, wyrabiać dokumenty, wziąć ślub,
•        wziąć udział w wyborach,
•        przekraczać granicę, kupować bilety lotnicze itd.
•        podpisywać umowy, np. umowę o pracę,
•        korzystać z profilu zaufanego.

Kiedy potrzebne będzie cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL?

Zastrzeżenie PESELU trzeba cofnąć (nawet tylko na czas załatwienia  sprawy), gdy:
•        chcesz wypłacić dużą sumę - w ubiegłym roku zastrzeżenie należało cofnąć przed wypłatą kwoty większej od 13 tys. zł (trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę),
•        chcesz założyć nowy rachunek w banku,
•        chcesz wziąć kredyt albo pożyczkę, kupić coś na raty,
•        chcesz podpisać akt notarialny,
•        potrzebujesz duplikatu karty SIM.

Jak zastrzec PESEL w urzędzie?

PESEL możesz zastrzec w dowolnym urzędzie gminy. Usługa jest bezpłatna i zostanie wykonana „od ręki” – urząd opuścisz z potwierdzeniem zastrzeżenia.
•        Wybierając się do urzędu, weź ze sobą dowód osobisty (możesz okazać go, posługując się aplikacją mObywatel) lub paszport.
•        Wniosek o zastrzeżenie numeru PESEL możesz otrzymać w urzędzie i wypełnić na miejscu. Możesz też wydrukować go ze strony https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie i wypełnić wcześniej w domu.
•        Jeśli nie chcesz, nie musisz wypełniać wniosku samodzielnie. Możesz poprosić urzędnika o wypełnienie go w systemie. Do ciebie będzie należało jedynie sprawdzenie danych na wydruku i podpisanie wniosku.

Jak zastrzec PESEL przez internet?

PESEL możesz także zastrzec przez internet, nie wychodząc z domu, także w nocy i w dni wolne od pracy. Możesz to zrobić m.in. przez rządową stronę gov.pl lub aplikację  mObywatel 2.0 dzięki usłudze Zastrzeż PESEL.

Czy pesel może zostać zastrzeżony automatycznie?

PESEL jest zastrzegany automatycznie w 2 przypadkach:
•        osobie, która zgłosiła utratę swojego dowodu osobistego (bo np. go zgubiła albo go ukradziono),
•        osobie zmarłej, dla której sporządzono akt zgonu.
Uwaga! Numer PESEL nie jest automatycznie zastrzegany w przypadku, gdy kończy się termin ważności dokumentu, a nie masz jeszcze nowego.

Jak cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL?

Jeśli będzie taka potrzeba (np. będziesz chciał wziąć kredyt) zastrzeżenie możesz cofnąć (zarówno w urzędzie jak i przez internet) na 2 sposoby:
•        bezterminowo, a więc do czasu, kiedy postanowisz ponownie go zastrzec,
•        do konkretnej daty i godziny, po której system automatycznie przywróci zastrzeżenie.

Możesz cofać zastrzeżenie tak często, jak chcesz. To zależy tylko od ciebie. Musisz tylko pamiętać o tym, że jeśli cofniesz zastrzeżenie, możesz zastrzec ponownie swój PESEL dopiero po 30 minutach.

Nie podawaj swoich danych byle komu
Uważaj komu i po co przekazujesz swoje dane osobowe. Korzystaj wyłącznie z usług sprawdzonych instytucji.
Nigdy nie podawaj swojego numeru PESEL (a także numeru i serii dowodu osobistego i innych danych), gdy ktoś pyta o to np. przez telefon, nawet jeśli podaje się za przedstawiciela banku, policjanta itd. Właśnie tak działają oszuści!
Najczęściej przy okazji próbują nas przestraszyć (np. tym, że ktoś się nam włamał na konto) i każą się spieszyć. Wywieranie na nas presji pomaga im wyłudzać dane.

Masz prawo wiedzieć, co się dzieje z twoimi danymi
Pamiętaj także,  że jeśli już przekazujesz komuś swoje dane, masz prawo wiedzieć, co się z nimi dzieje. Jeśli tego zażądasz, administrator twoich danych musi udzielić ci informacji, czy są przetwarzane, a jeśli tak, to w jakim celu i zakresie, a także komu są udostępniane itd. Jeśli jest taka potrzeba, możesz także zażądać sprostowania, usunięcia czy  ograniczenia przetwarzania. Możesz też wnieść sprzeciw wobec przetwarzania albo wnieść skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.