30. rocznica Mszy Pojednania w Krzyżowej

piątek, 8.11.2019 14:33 1069 0

12 listopada 1989 r. w Krzyżowej odbyła się msza święta, w której udział wzięli premier Polski Tadeusz Mazowiecki oraz kanclerz RFN Helmut Kohl. Msza, podczas której ramię w ramię stanęli przedstawiciele rządu polskiego i niemieckiego, była wydarzeniem przełomowym – szczególnie biorąc pod uwagę bardzo trudne stosunki polityczne panujące pomiędzy oboma państwami od momentu zakończenia II wojny światowej. Za sprawą symbolicznych gestów spotkanie w Krzyżowej zapisało się w historii jako Msza Pojednania.

Rok 1989 był w historii Polski czasem wyjątkowym. W styczniu 1989 r. wraz z  rozpoczęciem rozmów opozycji z przedstawicielami władzy w Magdalence ustalono termin obrad Okrągłego Stołu, które doprowadziły do pierwszych w Bloku Wschodnim częściowo wolnych wyborów parlamentarnych. W sierpniu 1989 r. zadanie utworzenia rządu powierzono Tadeuszowi Mazowieckiemu, pierwszemu po 1945 r. niekomunistycznemu premierowi Polski. W 1989 r. Polskę z oficjalną wizytą odwiedzili prezydent Francji François Mitterand, prezydent USA George Bush, na listopad zaś planowana była wizyta kanclerza RFN Helmuta Kohla.

W przygotowania do wizyty kanclerza RFN w Polsce włączył się biskup opolski Alfons Nossol, który zaproponował Kohlowi udział we mszy świętej dla mniejszości niemieckiej. Gest ten stał się kolejnym znakiem nowych czasów, do tej pory bowiem w Polsce oficjalnie nie mówiło się o istnieniu mniejszości niemieckiej, a wszystko, co wiązało się z relacjami polsko-niemieckimi, opierało się na celowo podsycanym strachu i  nieufności. Planowano, by msza święta została odprawiona po niemiecku na Górze św. Anny. Kohl, przyjmując zaproszenie, zakładał, że spotkanie stanie się okazją do wsparcia mniejszości niemieckiej oraz wykorzystania symboliki Góry św. Anny do przełamania trudności w relacjach obu krajów. Szybko jednak okazało się, że właśnie owa symbolika Góry św. Anny – miejsca walk polsko-niemieckich podczas Powstań Śląskich (1919-1921) – stanowi element sporny negocjacji. Tadeusz Mazowiecki niepokoił się, że obecność kanclerza Niemiec na mszy świętej  dla mniejszości niemieckiej i do tego w miejscu, które od lat 50. było wykorzystywane w propagandzie komunistycznej jako element konfliktu polsko-niemieckiego, zostanie w Polsce negatywnie odebrana i może zostać wykorzystana do uderzenia w nowy rząd. Obawiano się m.in. protestów organizowanych przez Zjednoczenie Patriotyczne „Grunwald”, które skupiało środowiska nacjonalistyczne i było wspierane przez reżim komunistyczny.

Z tego powodu doradcy Mazowieckiego, ku zaskoczeniu wielu osób, zaproponowali, aby msza święta odbyła się w niewielkiej wsi pod Świdnicą – w Krzyżowej. Za przeniesieniem spotkania do Krzyżowej przemawiało bowiem wszystko: począwszy od stosunkowo łatwej dla mniejszości niemieckiej logistyki, przez brak skojarzeń z konfliktami polsko-niemieckimi, po rzecz najważniejszą – historię samego miejsca.

Przed 1945 r., kiedy nazwa miejscowości brzmiała „Kreisau”, w należącym do rodziny von Moltke majątku spotykali się członkowie antynazistowskiej grupy – Kręgu z Krzyżowej. Byli to ludzie sprzeciwiający się reżimowi, świadomi zbrodni III Rzeszy i konieczności ich odkupienia. Wybór Krzyżowej na miejsce spotkania był bardzo ważnym komunikatem ze strony polskiej: spotkanie z przedstawicielem rządu RFN w obecności mniejszości niemieckiej właśnie w tym miejscu pokazuje chęć budowania z Niemcami porozumienia poprzez odwołanie się do wartości reprezentowanych przez członków Kręgu z Krzyżowej. Ten symboliczny przekaz powtarzała strona niemiecka – spotkanie w Krzyżowej stawia Niemcom za wzór działaczy Kręgu z Krzyżowej, przyszłe pokolenia muszą zrobić wszystko, aby historia wojny nigdy się nie powtórzyła.

Miejsce było symboliczne, jednak msza święta miała się odbyć w zupełnie do tego nieprzygotowanej maleńkiej wiosce – w dawnym majątku rodziny von Moltke, wówczas zrujnowanym Państwowym Gospodarstwie Rolnym. Dzięki ogromnemu wysiłkowi i zaangażowaniu wielu osób udało się 12 listopada 1989 r. zorganizować mszę świętą celebrowaną przez biskupa Nossola, w której udział wzięli Tadeusz Mazowiecki i Helmut Kohl. Wyjątkowym momentem nabożeństwa, w którym uczestniczyło ponad 8 tys. osób (głównie przedstawicieli mniejszości niemieckiej), stał się znak pokoju wymieniony między szefami rządów spotykającymi się w tym szczególnym momencie historii Europy. Kamery telewizyjne były skierowane na Mazowieckiego i Kohla, gdy obaj politycy najpierw wymienili znak pokoju z biskupem Nossolem, a następnie, gdy Kohl dał Mazowieckiemu znać, by stanęli w lepiej widocznym miejscu. Wtedy podali sobie ręce, objęli się, przykładając policzek do policzka, a na koniec uścisnęli sobie dłonie i wrócili na swoje miejsca. Wierni zgromadzeni na placu pomiędzy zabudowaniami folwarcznymi majątku zaczęli bić brawo. Ów znak pokoju stał się następnie ikonicznym przedstawieniem Mszy Pojednania w Krzyżowej. Zdjęcia, które go uchwyciły, obiegły świat, stając się równie silnym symbolem zmiany w relacjach polsko-niemieckich, co słynne uklęknięcie kanclerza Willy’ego Brandta przed Pomnikiem Bohaterów Getta w 1970 r. Jeszcze tego samego dnia msza święta, w której udział wzięli szefowie rządów Polski i RFN, będąca sama w sobie historycznym przełomem, została uznana za moment otwierający nowy etap w relacjach między Polakami i Niemcami. To wyjątkowe spotkanie stało się jednym z powodów, dla których właśnie w Krzyżowej w kilka miesięcy później powstała fundacja działająca na rzecz porozumienia europejskiego.

*Artykuł pochodzi z publikacji „Krzyżowa|Kreisau. Przewodnik”, Krzyżowa 2019

 

Dodaj komentarz

Komentarze (0)