20 lat temu zmarł JAN NOWAK - JEZIORAŃSKI

3 Zobacz galerię

20 stycznia 2025 r. mija dwudziesta rocznica śmierci Jana Nowaka-Jeziorańskiego, legendarnego Kuriera z Warszawy, twórcy Radia Wolna Europa, jednego z ludzi, którzy wprowadzili polskę do NATO, a także wielkiego przyjaciela i darczyńcy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Łukasz Kamiński, Dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich zauważa że

“Jan Nowak Jeziorański był niewątpliwie jedną z najważniejszych postaci polskiej historii drugiej połowy XX wieku. Ta jego wyjątkowa pozycja jest związana z trzema głównymi elementami, jego rolą w czasie II Wojny Światowej, czyli misją kuriera z Warszawy, człowieka, który spotykał się z wielkimi tego świata prezentując sytuację w okupowanej Polsce. Później wieloletni okres pełnienia funkcji dyrektora polskiej sekcji Radia Wolna Europa.Radia, którego roli w najnowszej historii Polski nie można przecenić, było to podstawowe źródło informacji nie podlegającej cenzurze dla Polaków zniewolonym przez komunistów kraju. Później Jan Nowak Jeziorański przeszedł na emeryturę i wydawałoby się, że ta jego historia życia publicznego się zakończyła, ale on nie spoczął na laurach. W latach 90. XX w. włożył wielki wysiłek, aby doprowadzić do członkostwa Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej w NATO.” 

Opowieść o Kurierze z Warszawy jest częścią ekspozycji “Misja Polska”, prezentowanej w ossolińskim Muzeum Pana Tadeusza. Marcin Szyjka, kustosz w Gabinetach Świadków Historii na co dzień przybliża gościom muzeum tę niezwykłą postać:

“Zdzisław Antoni Jeziorański, bo takie było prawdziwe im. nazwisko Jana Nowaka, był słynnym kurierem z Warszawy, który trzykrotnie przedzierał się przez okupowaną Europę na zachód, żeby przekazywać informacje zarówno do rządu w Londynie, jak i w drugą stronę, przewożąc informacje z Londynu do kraju. 

Po wojnie pracował w BBC, następnie został dyrektorem rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa. Tam pracował do roku 1975 i po krótkiej dwuletniej emeryturze udał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wciąż działał na rzecz Polski, w Kongresie Polonii Amerykańskiej, a także jako doradca Prezydentów Stanów Zjednoczonych do spraw bezpieczeństwa”. 

Dyrektor Kamiński podkreśla:  “Często zapominamy, że Jan Nowak Jeziorański jest ważny nie tylko w tej szerszej polskiej perspektywie, ale także w pewnej węższej. Jest to postać bardzo ważna dla Wrocławia i dla samego Ossolineum, dla Wrocławia, ponieważ po prostu kochał to miasto. 

To tutaj właśnie powołał ufundowaną przez siebie Instytucję Kolegium Europy Wschodniej. To tutaj zdecydował się przekazać właśnie do Ossolineum swoje wspaniałe zbiory, nie tylko archiwalne, ale o czym czasem zapominamy, także wspaniałe zbiory, zbiory sztuki. To tutaj, co roku w czerwcu jest wręczana, założona przez niego nagroda Jana Nowaka Jeziorańskiego, która honoruje wyjątkowe osoby, osoby, które odgrywały i nadal odgrywają ważną rolę w historii naszego regionu Europy, ale często szerzej.”

Marcin Szyjka wymienia przekazane do Ossolineum pamiątki: “Jan Nowak Jeziorański przekazał nam swoje zbiory, obrazy, miniatury, grafikę, monety, numizmat różnego rodzaju, nagrody i także ten znajdujący się tutaj Virtuti Militari, który otrzymał sam Nowak z rąk Kazimierza Sosnkowskiego podczas swojej drugiej misji jako kurier z Warszawy.

Wśród pamiątek znajdują się także dokumenty oraz prezenty od przyjaciół. Na przykład pióro, w którym podpisano wejście Polski i do NATO -, jest to prezent od premiera Jerzego Buzka. A także fotografie autorstwa jego żony, Jadwigi, którą nazywał Gretą.”