Nowa odsłona programu „Czyste Powietrze” od 2025 roku

Od 31 marca 2025 roku rusza kolejna edycja programu „Czyste Powietrze”, która wprowadza istotne zmiany mające na celu zwiększenie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych oraz realne wsparcie właścicieli domów jednorodzinnych. Program jest odpowiedzią na rosnące wyzwania związane z ochroną środowiska, redukcją emisji zanieczyszczeń oraz problematyką ubóstwa energetycznego.

Struktura i główne cele programu „Czyste Powietrze 2025”

Program „Czyste Powietrze” jest jednym z filarów polityki klimatyczno-energetycznej Polski, ukierunkowanym na poprawę jakości powietrza poprzez wymianę przestarzałych źródeł ciepła i kompleksową termomodernizację budynków. Projekt finansowany jest ze środków Funduszu Modernizacyjnego, co gwarantuje stabilne finansowanie na lata 2025–2032, z budżetem wynoszącym 10 mld złotych.

W nowej odsłonie program zakłada:

• wprowadzenie obowiązkowych audytów energetycznych przed rozpoczęciem inwestycji oraz świadectw charakterystyki energetycznej po jej zakończeniu,
• wycofanie dotacji na kotły gazowe, by promować odnawialne źródła energii (OZE), takie jak pompy ciepła i instalacje fotowoltaiczne,
• obowiązek realizacji termomodernizacji dla domów, które nie osiągają standardu zapotrzebowania na energię poniżej 80 kWh/m² rocznie,
• wprowadzenie trzech poziomów dofinansowania zależnych od dochodu i stanu energetycznego budynku,
• system operatorów (głównie gmin i WFOŚiGW) zapewniających kompleksowe wsparcie beneficjentom na każdym etapie realizacji inwestycji,
• prefinansowanie inwestycji – zaliczka do 35% kosztów kwalifikowanych dostępna wyłącznie dla beneficjentów poziomów podwyższonego i najwyższego dofinansowania, przy współpracy z operatorem.

Poziomy dofinansowania i kryteria dochodowe

Program wprowadza trzy stopnie wsparcia finansowego, które uzależnione są od średnich miesięcznych dochodów:

1. Poziom podstawowy – do 40% kosztów kwalifikowanych netto (bez VAT), dla osób z rocznym dochodem nieprzekraczającym 135 000 zł. Maksymalna kwota dofinansowania wynosi do 66 000 zł.
2. Poziom podwyższony – do 70% kosztów netto, dedykowany gospodarstwom, gdzie dochód miesięczny na osobę nie przekracza 2 250 zł (gospodarstwa wieloosobowe) lub 3 150 zł (jednoosobowe). Maksymalna kwota dofinansowania to 99 000 zł.
3. Poziom najwyższy – do 100% kosztów kwalifikowanych, dla gospodarstw o bardzo niskich dochodach (do 1 300 zł na osobę w wieloosobowych i 1 800 zł w jednoosobowych) lub osób pobierających określone zasiłki (stały, okresowy, rodzinny lub specjalny opiekuńczy). Maksymalna kwota może sięgnąć 135 000 zł.

Istotnym warunkiem dla najwyższego poziomu jest kwalifikacja do grupy ubogich energetycznie, czyli posiadanie budynku z zapotrzebowaniem na energię do ogrzewania powyżej 140 kWh/m² rocznie.

Zakres i warunki kwalifikujące do dofinansowania

Dofinansowanie obejmuje szeroki zakres działań modernizacyjnych, mających na celu istotne zmniejszenie zużycia energii oraz emisji substancji szkodliwych:

• wymiana przestarzałych, nieekologicznych źródeł ciepła (tzw. kopciuchów) na certyfikowane pompy ciepła, kotły na pellet lub kondensacyjne,
• modernizacja instalacji grzewczej, w tym centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej,
• termomodernizacja: ocieplenie przegród zewnętrznych (ścian, dachu, podłóg), wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz bram garażowych na energooszczędne,
• montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacja),
• przygotowanie dokumentacji projektowej, ekspertyz oraz audytu energetycznego i świadectwa charakterystyki energetycznej.

Wszystkie prace muszą być zgodne z rekomendacjami zawartymi w obowiązkowym audycie energetycznym, który przed inwestycją wskazuje zakres zalecanych działań, a po jej zakończeniu – potwierdza osiągnięcie wymaganych standardów energetycznych.

Wymogi formalne i procedura składania wniosków

Aby ubiegać się o dofinansowanie, właściciel lub współwłaściciel nieruchomości musi spełnić kilka podstawowych warunków:

• posiadać prawo własności do domu jednorodzinnego lub wydzielonego lokalu z wyodrębnioną księgą wieczystą przez minimum 3 lata (z wyjątkiem sytuacji dziedziczenia),
• budynek powinien mieć pozwolenie na budowę wydane do 31 grudnia 2020 roku,
• nie być beneficjentem wcześniejszego dofinansowania na ten sam budynek w ramach programu,
• przed złożeniem wniosku wykonać audyt energetyczny sporządzony przez uprawnionego audytora (lub w okresie przejściowym – audyt bez uprawnień, ale z obowiązkowym świadectwem energetycznym po realizacji inwestycji),
• przygotować i dołączyć do wniosku dokumentację wskazującą plan działań, kosztorysy oraz zaświadczenia potwierdzające dochód (w przypadku poziomów podwyższonych i najwyższych).

Wnioski można składać elektronicznie za pośrednictwem Generatora Wniosków o Dofinansowanie (GWD) lub tradycyjnie w Wojewódzkich Funduszach Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) oraz wybranych gminach pełniących rolę operatorów.

Rola operatorów i mechanizmy wsparcia beneficjentów

Jednym z przełomowych rozwiązań w programie „Czyste Powietrze 2025” jest powołanie ogólnopolskiej sieci operatorów, którzy odpowiadają za wsparcie wnioskodawców na każdym etapie realizacji inwestycji:

• pomoc w przygotowaniu i wypełnieniu dokumentów aplikacyjnych,
• doradztwo techniczne i pomoc w wyborze certyfikowanych urządzeń z listy ZUM (Zielone Urządzenia i Materiały),
• monitoring i nadzór nad realizacją przedsięwzięcia,
• wsparcie przy rozliczeniu i złożeniu wniosku o wypłatę dotacji,
• obsługa prefinansowania, które stanowi zaliczkę na poczet inwestycji – możliwe tylko przy współpracy z operatorem.

Operatorzy otrzymują ryczałtowe wynagrodzenie za każdego przeprowadzonego beneficjenta (500 zł), co motywuje do rzetelnej i efektywnej obsługi. Gminy oraz WFOŚiGW są głównymi podmiotami pełniącymi tę rolę, co pozwala na lokalne dostosowanie wsparcia i zwiększenie dostępności programu.

Zmiany i wyzwania w nowej odsłonie programu

Wprowadzone reformy niosą ze sobą znaczące korzyści, jednak wiążą się także z pewnymi wyzwaniami:

• Eliminacja nadużyć – ograniczenie prefinansowania do współpracy z operatorem oraz wzmożone kontrole wykonawców i beneficjentów mają zapobiegać wyłudzeniom i zawyżaniu kosztów.
• Obowiązkowy audyt energetyczny – choć podnosi jakość i trwałość inwestycji, dla niektórych właścicieli starszych domów może stanowić barierę formalną i finansową, pomimo dofinansowania do kosztów audytu.
• Wycofanie dotacji na kotły gazowe – to sygnał silniejszego ukierunkowania na OZE, ale może ograniczyć wybór dla niektórych beneficjentów.
• Nowe limity i zasady finansowania – maksymalne kwoty dotacji oraz limity kosztów jednostkowych wymagają dokładnego planowania i konsultacji z operatorem, aby inwestycja była opłacalna i spełniała wymogi programu.
• Potrzeba współpracy z gminą i operatorem – dla beneficjentów oznacza to konieczność większego zaangażowania i koordynacji z lokalnymi instytucjami.

Najważniejsze informacje dla właścicieli domów planujących skorzystać z programu

Dla osób rozważających udział w programie „Czyste Powietrze 2025” kluczowe jest:

1. Wczesne przygotowanie – wykonanie audytu energetycznego i uzyskanie świadectwa charakterystyki energetycznej pozwoli na precyzyjne określenie zakresu inwestycji oraz kwalifikowalności do dofinansowania.
2. Dokładna analiza dochodów – prawidłowe określenie poziomu dofinansowania wpływa na wysokość wsparcia finansowego.
3. Wybór rzetelnego wykonawcy – korzystanie z listy ZUM oraz konsultacje z operatorem minimalizują ryzyko nieuczciwych praktyk i gwarantują jakość realizacji prac.
4. Skorzystanie z pomocy operatora – zwłaszcza przy wyższych poziomach dofinansowania lub prefinansowaniu, co ułatwia proces i zabezpiecza interesy beneficjenta.
5. Terminowe złożenie wniosku – środki programu są dostępne do wyczerpania, a proces rozpatrzenia może trwać od 30 do 60 dni roboczych w zależności od kompletności dokumentacji.

Podsumowanie

Program „Czyste Powietrze” w wersji 2025 stanowi istotny krok w kierunku zrównoważonej transformacji energetycznej polskiego sektora mieszkaniowego. Poprzez wprowadzenie obowiązkowych audytów, trójstopniowego systemu dofinansowań, wycofanie wsparcia dla kotłów gazowych oraz powołanie operatorów, program dąży do zwiększenia skuteczności, przejrzystości i sprawiedliwości w rozdysponowaniu środków. Właściciele domów jednorodzinnych, którzy zdecydują się na udział, mogą liczyć na znaczące wsparcie finansowe i ekspercką pomoc, co przekłada się na realne oszczędności energetyczne, wzrost komfortu oraz ochronę środowiska.

Warto jak najszybciej zapoznać się z dokumentacją programu dostępną na czystepowietrze.gov.pl lub na stronie https://home.biedronka.pl/blog/dom-i-ogrod/czyste-powietrze.html oraz skonsultować planowane przedsięwzięcia z lokalnym operatorem, aby efektywnie wykorzystać dostępne środki i uniknąć potencjalnych problemów proceduralnych.