Czarne śląskie dachy – bielawski łupek dachowy

Jedną z ciekawszych historii Bielawy dotyczącej budownictwa do 1945 r. jest wykorzystanie łupka jako pokrycia dachowego. Będąc dzieckiem w epoce słusznie minionej nasłuchałem się opowieści o tradycyjnym czerwonym kolorze dachów na Śląsku krytych czerwoną dachówką najczęściej karpiówką. Teraz dopiero, po wielu latach mogę powiedzieć że tradycyjnym kolorem dachów na Śląsku, jak i w całych dawnych Prusach, nie jest kolor czerwonych dachówek ceglanych, ale kolor czarny popularnego dawniej łupka.

W Prusach już od drugiej poł. XVIII w. wydawano liczne przepisy i nakazy budowlane, zakazujące stosowania łatwopalnych materiałów, takich jak strzecha lub gonty drewniane. Do takich pokryć nadawał się kamień, zwany pospolicie łupkiem (czeski břidlice, niem. Schiefer). Łupek stosowany do krycia połaci dachowych pozyskiwano ze skał osadowych lub metamorficznych, odmian łupka ilastego, łupka serycytowego lub filitu, odznaczających się bardzo gęstą łupkowatością, bez zaburzeń tektonicznych. Dopiero pod koniec XIX w., dzięki uprzemysłowieniu Prus, popularna stawała się dachówka czerwona. Łupek dachowy wydobywano m.in. w Złotnikach Lubańskich, w Górach Izerskich (Czerniawa Zdrój, Orłowice), w Górach Kaczawskich, w Witoszowie Górnym koło Świdnicy, w Jenkowie koło Jawora, w Kotlinie Kłodzkiej między Świeckiem a Czerwieńczycami, w Jarnołtówku i Pokrzywnej koło Głuchołaz oraz Chomiąży koło Głubczyc.

Z łupka robiono także tabliczki szkolne do pisania (znajduje się taka w Bielawskiej Placówce Muzealnej) czy płyty adapterowe. W Bielawie zachowały się dachy z łupka lub elementy dachowe. Możemy go spotkać między innymi na dachu dawnego szpitala dolnego przy ul. Wolności 114, czy na dachu budynku przy ul. Piastowskiej 40. Zdarzają się pomyłki, może brak wiedzy, ale na pewno brak chęci i zrozumienia do odtworzenia historycznego dachu. Tak jest na jednym z budynków dawnego zakładu Christiana Dieriga przy ul. Piastowskiej 18-18b. Tutaj zniszczono to, co historyczne (2022 r.). Zdjęto łupek i założono czarną bitumiczną okrywę dachową, imitującą łupek czarny, i czerwoną dachówkę. Najciekawszym projektem modernizacji dachu w Bielawie jest przykład Kościoła Bożego Ciała, gdzie po zdjęciu blachy z dachu (jedna strona) ułożono łupek. Ta modernizacja robi wrażenie pod względem estetycznym i ze względu na smak i gust tych, co odpowiadają za tę modernizację. W materiale filmowym ukazany jest domek w Bielawie przy ul. Wiejskiej 29, jako perełka architektoniczna. Zachowany łupek robi wrażenie, ukazując nam bogactwo historyczne domów dawnych mieszkańców Bielawy.

Wiele ciekawych artykułów i filmów dotyczących historii Bielawy znajdziecie Państwo na stronie: https://pl-pl.facebook.com/bielawaprzewodnik/  

Zapraszamy dr Rafał Brzeziński Władysław Rogowski